hrikalegt ástand...bakgrunnur ástandsins.

ástandið í pakistan undanfarnar vikur er hrikalegt.  það má segja að upp úr hafi soðið þegar musharraf forseti rak dómara í hæstarétti úr starfi.  ástandið í Pakistan hefur alla tíð verið gríðarlega óstabilt og lítið mátt út af bera.  en til að skilja ástæður ástandisins þarf að grubla í sögu pakistan.  það er reindar langt síðan ég las yfir sögu pakistan, en ákveðnir hlutir eru sem ég tel geta varpað smá ljósarglætu á ástandið í landinu.

hryðjuverkastarfsemi dagsins í dag, er nánast undantekningalaust barn innrásar sovétmanna inn í afganistan 1979, skömmu eftir hina undarlegu byltingu í íran.  en stjórnvöld í sovétríkjunum óttuðust áhrif byltingarinnar yfir landamærin og uppgang íslamista í veldi sínu.  en sovétmenn höfðu múslima undir járnhæl í sínum löndum frá lokum síðari heimstyrjöldarinnar.  minnugir reinslu breta og frakka á millistríðsárunum.  sem sagt, sovétmenn lærðu af mistökum breta og frakka á meðan bandaríkjamenn öpuðu sömu rulluna eftir þeim.  nú er ég ekki að mæla með aðferðafræði sovétríkjanna á múslima, langt frá því.  því það sem þú heldur niðri með valdi, sperrist upp mun hraðar þegar takið losnar.  enda er það raunin.

er sovéskur her ruddist inn í afganistan, studdi bandaríkin uppreisnarmenn sem börðust gegn rússa birninum.  gríðarlegur fjöldi þjálfara og leiðbeinend frá bandaríkjunum þjálfaði svokallaða mujidah (örugglega vitlaust skrifað) hermenn sem börðust með lélegum vopnum við sovéska herinn. bandaríkjamenn bættu alltaf reglulega við stuðning sinn með fjárframlögum sem fóru framhjá bandaríska þinginu eða var fengið með því ljúga peninga úr öðrum framkvæmdum sem bandaríkin höfðu sett of mikinn pening í.  þetta er þekkt dæmi sem CIA og NSI hafa notað frá lokum kalda stríðsins og eru ennþá að nota í dag.

en það þíðir ekki að bandaríkjamenn hafi verið aðal blóraböggullin.  vopnin sem komu frá bandaríkjamönnum og þjálfunin var gríðarlega mikilvæg, sér í lagi stinger flugskeytin sem skutu niður þó nokkrar þyrlur sovétmanna.  en aðalpeningurinn kom frá löndunum við botn persaflóa.  Saudi arabía og kúwait voru þar sterkust.  saudi arabía í gegnum trúboða starf sitt dældi fleiri milljörðunum til uppreisnarmanna í afganistan.  gríðarlegur fjöldi stríðsmanna frá múslima löndum flykktist til afganistan til að taka þátt í bardögum gegn heimsveldinu.

í gegnum pakistan lá leið þessarra stríðsmanna yfir pastung héraðið (tribal erea) í norð-vestur pakistan yfir til afganistan, yfir tora landsvæðið (þar sem bandaríkjamenn sprengdu til steinaldar í byrjun innrásarinnar 2001 og bin laden átti að hafa sloppið lifandi úr).  forseti pakistan á þeim tíma var enginn annar er general Zia.  hann dó 1988 að mig minnir.  en hann notaði herinn til að komast til valda eins og musharraf gerði á sínum tíma.  Zia gegndi lykilhlutverki fyrir CIA í að knésetja kommúnistana sem voguðu sér að ráðast inn í afganistan.  en Zia lék hrikalega illa á bandaríkjamenn.  ég veit reindar ekki alveg hversu trúaður Zia var, en meðan á stríðinu í afganistan gekk, skipaði Zia pakistönsku leiniþjónustunni að aðstoða þessa stríðsherra og ættbálkahöfðingja í pastung héraðinu til að stofna til hryðjuverkahópa.  leiniþjónusta pakistan var á níunda og tíunda áratugnum einn stærsti stuðningsmaður hryðjuverkahópa á þessum slóðum.  einnig studdi hún menn sem í dag kallast islamistar.  ástæður þess hversvegna Zia lét þetta viðgangast eru mismunandi.  sumir segja að hann hafi aðeins gripið inní ástand sem hefði hvort sem er gerst, og með því að vera virkur þátttakandi gat hann mótað islamistana að einhverjum hluta og haldið aftur af þeim.  aðrir segja að Zia hafi viljað beita islamistum gegn indverjum í karpi þessarra tveggja þjóða yfir kasmír og landsvæðunum þar í kring.  enn aðrir segja að Zia hafi ekki haft hugmynd um hvað var að gerast, eða í versta falli ekki skilið hættuna sem af þessum mönnum bar.

meðan pakistanar studdu afganska stríðsmenn og leifðu CIA að vinna óhindrað í landinu til að grafa undan sovéska hernum, var gríðarlegur peningastuðningur frá bandaríkjunum beint til valdhafanna í íslamabad eins og enn gerist í dag.  þessir peningar til stjórnvalda í pakistan, komu einungis frá bandaríkjamönnum.  olíuveldin í persaflóa studdu aðeins stríðsmennina.  þessi stuðningur regan/bush reindist bágbornum efnahag pakistan gríðarlega mikilvægur og í tæpan áratug hélt þetta hjólum efnahagsins gangandi í pakistan, auk þess að pakistanski herinn fékk það flottasta og nýjasta úr vopnabúri bandaríkjanna.

eftir að sovétmenn fóru frá afganistan með skottið milli lappana, gleymdist að hugsa um framhaldið.  það er svo sem ekkert nýtt þegar kemur að bandaríkjamönnum eða vesturveldunum.  en í lok þessa hörmulega stríðs varð gríðarlegt magn af stríðsmönnum sem flestir höfðu barist við sovét skútuna í gegnum trúnna.  þarna allt í einu var fleiri þúsund stríðsmenn allt í einu atvinnulausir ef svo má að orði komast.  CIA snéri sér að öðrum málum, enda aldrei þekktir fyrir að hjálpa nema þegar þeim hentar.  margir af þessum stríðsmönnum settust að í afganistan og lifðu fjölskyldulífi og sögðu skilið við harmleik stríðsins.  en langflestir urðu einskonar hermenn stríðsherrana sem ennþá hafa fáránlega mikil völd í afganistan.  afganistan var í stríðslok eins og evrópa í lok síðari heimstyrjadarinnar.  nema hvað engin stjórnvöld voru í landinu, sem gerðu stríðsherrunum auðveldara fyrir að gera það sem þeim síndist.  margir af þeim byggðu þjálfunarbúðir fyrir hryðjuverkamenn framtíðarinnar svo þeir gætu barist fyrir réttlæti í sínu heimalandi.  enda í byrjun tíunda áratugarins hófst í raun hrina hryðjuverka sem lítið hafði borið á í þeim níunda í evrópu.  enginn hafði allt í einu áhuga á afganistan.  sömu sögu er að segja um pakistan.  þessi tvö ríki gleymdust.  pakistanir voru uggandi yfir framtíð nágranna sinna þar sem stríðsherrarnir voru ekki of vinsamlegir þeim.  leiniþjónusta pakistan heitir ISI. 

á tíunda áratugnum versnaði allt í pakistan.  efnahagurinn fór á köflum í mola.  fólk varð virkilega fátækt og líf þess versnaði til muna eftir smávægilegan uppgang á þeim níunda.  þegar fólk lendir í klemmu að þá er eðllegt að fólk leiti í trúnna sér til sáluhjálpar, margir pakistanir gerðu það einmitt.  islamistar áttu náðuga daga í pakistan á tíunda áratugnum.  það var enginn sem sagði eitt né neitt við því hvað þeir voru að gera.  vesturveldin höfðu ekki hugmynd um hvað var að gerast þarna, olíuríkin við persaflóa dældu reindar fé í trúboðastörf og í góðgerðamál.  eitt þeirra var bygging trúarskóla um allt pakistan.  í þá skóla þurfti fólk ekki að borga með börnum sínum.  þar var boðin kennsla í stærðfræði og fleiru, en líka í islam.  þessir skólar sem við könnumst í dag við sem "madras" trúarsólar urðu að sjálfsögðu mjög misjafnir.  sumir skólar kenndu öfgastefnu íslams og og hvöttu til hryðjuverka, á meðan aðrir skólar leifðu fundarhöld utan skólalóðarinnar þar sem margir öfgasinnarðir klerkar máluðu vesturveldin í stríðslitum fyrir að yfirgefa þá eftir það sem pakistan hafði lagt til, til að koma kommúnistum í burtu.  þarna í þessum trúarskólum var börnum frá 6-15 ára kennt að hata vesturveldin og villja berjast í nafni allah og þess háttar rugl.  við vitum öll hvað börn taka auðveldlega við þeim lærdómi sem þeim er kennd.  við trúum því sjálf að það sem við lærðum í grunnskólum sé sá heilagi sannleikur.  það eru fáir sem halda því fram að þeir hafi verið að læra einhverja vitleysu í skólum á sínum yngri árum.  yfir allri þessari heilaþvotta starfsemi stóð ISI, pakistanska leiniþjónustan sem sá um að útvega vopn og fé til margra af þessum aðgerða sem islamistar stóðu fyrir á tíunda áratugnum.

svo við komum nú vini okkar og góðkunningja bin laden og al-qaeda samtökunum hans inn í myndina, að ef bin laden hefði ekki haldið sig innan verklaga ISI, hefðu þeir einfaldlega tekið hann úr umferð.  svo einfalt er það.  Talibanar eru upprunnir úr madras skólunum og voru eðlilega í góðum metum hjá stjórnvöldum í pakistan, meira að segja hjá musharraf hershöfðingja þangað til bandaríkjamenn snéru upp á handlegginn á honum.  mullah omar sem var æðstur þeirra talibana fyrir innrás bandaríkjanna, leist ekki í byrjun á þennan bin laden.  gríðarlegur fjöldi hryðjuverkamanna var í afganistan og héldu þeir sig við takmarkanir talibana á þeim tíma.  en það var að gera afganistan ekki að blóraböggli fyrir árás út í heimi.  bin laden var aldrei á þeirri línu sem talibanar vildu.  bin laden var alltaf með alheimsnet hryðjuverkasamtaka á heilanum.  al-qaeda átti að vera það afl.  með peningum sínum og stuðningi við hin og þessi hryðjuverkasamtök í heiminum vildu allir verða undir þessari regnhlíf.  en menn fóru að tínast burt löngu áður en 9/11 var að veruleika.  vegna þess að al-qaeda vildi fá ráðið um hvaða skotmörk yrðu sprengd í því landi sem hryðjuverkahóparnir stunduðu iðju sína.  það var eitthvað sem hryðuverkahópar landanna gátu ekki samþykkt.  þess vegna var al-qaeda sjálft aldrei nein hætta, heldur peningarnir frá þeim.  það hefði verið nær að stoppa peningana frá þeim heldur en að eltast við þennan eina gamlingja. 

gott dæmi er skömmu áður en sprengja sprakk í kenya minnir mig.  clinton var þá forseti bandaríkjanna.  al-qaeda var að sjálfsögðu kennt um þetta.  mullah omar var þá kominn með nóg af kúreka stælum bin laden og yfirlýsingum.  hann hafði samþykkt að afhenda sendinefnd frá saudi arabiu bin laden á silfurfati.  bara til að losna við hann.  en þá kom clinton karlinn til sögunnar og sendi sprengjur og sprengjuvélar inn fyrir landamæri afganistan sem sprengdi upp fullt af þjálfunarbúðum fyrir hryðjuverkamenn framtíðarinnar.  en það sem lítið var fjallað um á þeim tíma, voru þær sprengjur sem misstu marks.  sem sagt sprungu í hverfum saklausra íbúa.  mullah omar fylltist svo miklu ógeði að hann rak sendinefnd saudi arabíu til baka og sagðist aldrei láta bin laden fara meðan ráðist væri á saklausa afgana af tilefnislausu.  sumir halda því fram að ISI hafi skorist í leikinn með bin laden.

ættbálkaveldi í pakistan er böl lýðræðisins í landinu.  það eru margar stórar og valdamiklar ættir í pakistan sem hafa fáránlega mikil völd.  sér í lagi erum við að tala um í norður pakistan, þar sem islambabad er, höfðuborgin.  suður í karaci er mun frjálslegra samfélag sem byggist minna á ættarveldinu.  í norðri eru menn almennt trúaðri en þeir fyrir sunnan.  pakistanski herinn er sagður hafa takmarkuð völd í pashtung héraði títtnefndu.  en samt eru til skjöl sem sanna það að ISI sé ennþá að halda hlífðarskyldi yfir héraðinu, eða þeim íslamistum sem eru hvað mikilvægastir.  enda væri lítið fútt í war on terror ef bin laden yrði myrtur, eða mullah omar, það væri mun erfiðara að halda uppi hræðsluáróðrinum ef sona nafntogaðir menn yrðu drepnir.  musharraf stjórnin og aðrar stjórnir pakistan hafa allaf þurft að vinna á þunnri línu öfgahyggju og nútímavæðingu.  það hefur sjaldan mátt mikið út af bera svo allt fari í bál og brand þarna.  meðan stjórnvöld ná ekki að loka fyrir ættbálkaveldið í landinu, getur pakistan ekki ætlast til að landið geti orðið frjálst og mannréttndi virt.  þetta er grundvalla atriði fyrir pakistönsk stjórnvöld ef þeir ætla sér að koma á stöðuleika.  að mínu mat finnst mér musharraf hafa mistekist í þessu tiltekna atriði.  pakistan þarf ekki á stríðsleikjum bandaríkjanna að halda.  þetta war og terror sker þjóðina í tvennt.  í staðinn fyrir að eyða peningum í innvið samfélagsins, skóla, efnahag, velferðarstofnanir og fleira í þeim dúr. 

ég hvet alla til að lesa sér til um sögu pakistan, mjög merk saga.  á síðunni hvar.is geturu fengið fullan aðgang að brittanica án gjaldtöku.  einnig mæli ég ávalt með wikipedia.org.  en stundum þarf að lesa á milli lína þar.  um leiniþjónustu pakistan (ISI) mæli ég með bókinni al-qaeda eftir jason burke.

Erlendir vígamenn sagðir stjórna aðgerðum í Rauðu moskunni